Zmiany w prawie restrukturyzacyjnym wynikające z dyrektywy drugiej szansy – test zaspokojenia

W dniu 20 czerwca 2019 roku została przyjęta dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów. Dyrektywa ta, zwana także „dyrektywą drugiej szansy” ma na celu przede wszystkim umożliwienie skutecznej restrukturyzacji przedsiębiorstwa na wczesnym etapie problemów finansowych, a tym samym uniknięcie niewypłacalności. Pomimo upływu terminu na wdrożenie rozwiązań zawartych w dyrektywie drugiej szansy w dniu 17 lipca 2022 roku, nie zostały one transponowane do polskiego porządku prawnego. Prace nad wdrożeniem dyrektywy drugiej szansy nie udało się zakończyć sukcesem poprzedniej ekipie rządzącej, a nowa planuje do tej materii niebawem powrócić, stąd warto przyjrzeć się dotychczasowemu projektowi bliżej.

Dyrektywa drugiej szansy wymaga od państw członkowskich stworzenia ram restrukturyzacji zapobiegawczej dostępnych dla dłużników znajdujących się w trudnych sytuacjach finansowych, w przypadku gdy zachodzi prawdopodobieństwo niewypłacalności, z myślą o zapobiegnięciu tej niewypłacalności i zapewnieniu rentowności dłużnika. Polski ustawodawca zakłada, że restrukturyzację zapobiegawczą będzie można prowadzić w ramach postępowania o zatwierdzenie układu, przyspieszonego postępowania układowego oraz postępowania układowego w sytuacji wystąpienia niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością dłużnika, natomiast postępowanie sanacyjne – nieobjęte dyrektywą drugiej szansy, z uwagi na cechy, które przybliżają je do postępowania upadłościowego – będzie miało być skierowane jedynie do dłużników niewypłacalnych.

Istotnym novum w ramach każdego typu postępowania restrukturyzacyjnego, będzie wymaganie sporządzenia tzw. testu zaspokojenia, stanowiącego odpowiednik dotychczasowego testu prywatnego wierzyciela, tyle tylko że dla wszystkich wierzycieli.

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, aby ocenić, czy w postępowaniu restrukturyzacyjnym i w trakcie wykonywania układu, może dojść do udzielenia pomocy publicznej, wymagane jest sporządzenie testu prywatnego wierzyciela, który stanowi symulację stopnia zaspokojenia wierzycieli publicznoprawnych w hipotetycznym postępowaniu upadłościowym. Do tej pory, symulacji takiej nie wymagały przepisy dla wierzycieli prywatnoprawnych, pomimo iż zgodnie z obowiązującym art. 119 ust. 3 p.r. „układ zostaje przyjęty, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli, jeżeli wierzyciele mający łącznie dwie trzecie sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom głosowali za przyjęciem układu, a wierzyciele z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego”. Ustawodawca z jednej strony w zaprezentowanej w powołanym przepisie sytuacji nakazuje dokonania porównania z hipotetycznym stanem, jaki może zaistnieć w toku postępowania upadłościowego dłużnika, ale z drugiej strony nie przewiduje obowiązku sporządzenia dokumentu, który takie porównanie by zawierał.

Odpowiedzią na ten brak ma być właśnie obowiązek sporządzenia testu zaspokojenia, który będzie stanowił symulację zaspokojenia wierzycieli w hipotetycznym postępowaniu upadłościowym, tak aby wierzycielom tym umożliwić podjęcie racjonalnej decyzji przy głosowaniu nad układem. Test zaspokojenia ma być oparty na wycenie sporządzonej w trzech wariantach – to jest w przypadku realizacji planu restrukturyzacyjnego i kontynuacji działalności gospodarczej przez dłużnika, w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa w postępowaniu upadłościowym oraz w przypadku odstąpienia od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości i sprzedaży poszczególnych składników przedsiębiorstwa w toku postępowania upadłościowego. Głównym elementem testu zaspokojenia będzie stanowić informacja o przewidywanym stopniu zaspokojenia wierzycieli, których wierzytelności są objęte układem, w postępowaniu upadłościowym, które byłoby prowadzone wobec dłużnika, zwieńczona oceną, czy wierzytelności te będą zaspokojone w większym stopniu w przypadku zawarcia i wykonania układu, czy w postępowaniu upadłościowym.

W mojej ocenie, jako nadzorcy układu w toku postępowań o zatwierdzenie układu, wprowadzenie obowiązku sporządzenia testu zaspokojenia to nie tylko „dołożenie” kolejnego dokumentu, do obecnie sporządzanych w toku procedury restrukturyzacyjnej dłużnika, lecz faktyczna realizacja postulatu zapewnienia głosującym wierzycielom możliwości dokonania realnej oceny, czy korzystniejsze jest dla nich zaspokojenie wierzytelności w ramach wykonywania układu, czy też w toku postępowania upadłościowego. Test zaspokojenia odegra także istotną rolę z punktu widzenia innych regulacji zawartych w dyrektywie drugiej szansy, a implementowanych do prawa restrukturyzacyjnego, dlatego też przy jego sporządzeniu, może okazać się nieodzowna współpraca nadzorców (tudzież zarządców) z rzeczoznawcami majątkowymi, aby był on jak najbardziej przydatny w dalszym toku postępowania restrukturyzacyjnego, w szczególności przy zatwierdzaniu układu przez sąd.